این مقاله به نقش حیاتی مشاوران مدرسه در شناسایی نشانه‌های دلبستگی ناایمن در کودکان می‌پردازد و ابزارها و مداخلات ابتدایی پیشنهادی را معرفی می‌کند.
مقدمه
مشاور مدرسه یکی از نخستین متخصصانی است که می‌تواند به تغییر مسیر زندگی یک کودک کمک کند—نه با درمان، بلکه با مشاهده دقیق، شناسایی اولیه و ارجاع به‌موقع. نظریه دلبستگی، بینش عمیقی در مورد رفتار، هیجان و تعاملات کودکان در محیط مدرسه ارائه می‌دهد. شناخت سبک‌های دلبستگی، به مشاوران کمک می‌کند تا ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری و تحصیلی را بهتر درک کنند.
سبک‌های دلبستگی در فضای مدرسه چه نشانه‌هایی دارند؟
1. کودک با دلبستگی ایمن:
- جست‌وجوگر، اجتماعی، سازگار با معلم و همسالان
- توانمند در بیان احساسات و درخواست کمک
2. کودک با دلبستگی اجتنابی:
- بی‌نیاز به نظر می‌رسد، کمتر کمک می‌خواهد
- هیجانات منفی را سرکوب می‌کند
- گاهی از نظر تحصیلی موفق اما از نظر هیجانی جدا افتاده
3. کودک با دلبستگی دوسوگرا:
- وابسته، نگران، گاهی خشمگین و متناقض
- رابطه‌ای ناپایدار با معلم و همکلاسی‌ها
- واکنش‌های افراطی به جدایی، شکست یا بی‌توجهی
4. کودک با دلبستگی سازمان‌نیافته:
- رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، پرخاشگر یا بسیار منفعل
- ترس همراه با وابستگی به بزرگسال
- اغلب سابقه تروما یا بی‌ثباتی شدید در خانه دارد
نقش کلیدی مشاور مدرسه در سه سطح
- شناسایی و ارزیابی اولیه
- مشاهده الگوهای رفتاری و هیجانی
- استفاده از چک‌لیست‌های معتبر (مثلاً ابزارهای غربالگری دلبستگی)
- آموزش و آگاه‌سازی به معلمان و اولیا
- کمک به درک رفتار کودک از زاویه‌ی دلبستگی
- ارائه راهکارهایی برای پاسخ‌دهی بهتر در کلاس و خانه
- ارجاع تخصصی و همراهی درمانی
- ارجاع کودک و خانواده به خدمات تخصصی (روانشناس کودک، درمانگر خانواده)
- تسهیل ارتباط بین مدرسه، خانه و تیم درمان
مداخلات ساده ولی مؤثر برای مدرسه
- ایجاد رابطه‌ای ایمن و باثبات با یک بزرگسال مدرسه (مثلاً مشاور یا معلم ثابت)
- حمایت هیجانی در لحظات جدایی، شکست یا تعارض
- آموزش تنظیم هیجانی به کودک (مثلاً با ابزارهای تصویری، بازی‌محور)
- طراحی برنامه‌های مشارکتی با والدین برای ثبات بیشتر
جمع‌بندی
مشاور مدرسه یک ناظر منفعل نیست؛ او می‌تواند به پلی میان کودک، مدرسه و سیستم حمایتی تبدیل شود. با شناخت نشانه‌های دلبستگی ناایمن، مشاوران می‌توانند زمینه‌ای برای مداخله زودهنگام، ترمیم رابطه و جلوگیری از آسیب‌های بلندمدت فراهم کنند.
پیشنهاد مطالعه:
مقاله «چگونه مربیان مهدکودک می‌توانند چهره دلبستگی برای کودک باشند؟»
