پرنتیفیکیشن یا وارونگی نقش‌ها چیست؟ پیامدهای روانی آن برای کودک و نوجوان کدام‌اند و چگونه می‌توان با کوچینگ والدین چرخه آسیب را متوقف کرد؟
مقدمه
پرنتیفیکیشن یا وارونگی نقش‌ها زمانی رخ می‌دهد که کودک به جای اینکه از سوی والدین حمایت و مراقبت شود، خودش مجبور می‌شود بارهای عاطفی یا مسئولیت‌های بزرگسالانه را به دوش بکشد. اگرچه کمک‌های کوچک مثل انجام کارهای خانه می‌تواند برای رشد کودک مفید باشد، اما وقتی این نقش به شکل مداوم و سنگین بر کودک تحمیل می‌شود، آثار مخربی بر روان او باقی می‌گذارد.
پرنتیفیکیشن چیست؟
در این پدیده، کودک به جای کودک بودن، به حامی عاطفی یا مراقب عملی والدین یا خواهر و برادرها تبدیل می‌شود. برای مثال:
- کودکی که باید والد افسرده خود را آرام کند.
- نوجوانی که جای والدین از خواهر و برادرهای کوچک مراقبت می‌کند.
- کودکی که بار مالی، حل تعارضات یا حتی همراهی عاطفی با والد تنها را بر دوش می‌کشد.
علل پرنتیفیکیشن
- بیماری یا اعتیاد والدین
- تعارض و مشکلات خانوادگی (طلاق، خشونت خانگی)
- فشارهای مهاجرت و مشکلات مالی
- انتقال ترومای بین‌نسلی (والدینی که خودشان در کودکی مورد غفلت قرار گرفته‌اند)
پیامدهای روانی
پرنتیفیکیشن اغلب پنهان می‌ماند، اما اثراتش در سراسر زندگی فرد قابل مشاهده است:
- اضطراب و افسردگی به دلیل مسئولیت‌پذیری افراطی
- مشکل در شکل‌گیری دلبستگی ایمن و دشواری در روابط صمیمانه
- از دست رفتن کودکی و کاهش خلاقیت و بازی
- کمال‌گرایی و فداکاری افراطی برای دیگران
- احساس خشم و گناه در رابطه با والدین و خواهر و برادرها
مسیرهای ترمیم
- روان‌درمانی و کوچینگ: پردازش نیازهای نادیده‌گرفته‌شده و یادگیری مرزهای سالم
- آموزش والدین: درک اهمیت حفظ مرز والد-کودک
- تقویت چرخه دلبستگی امن: حضور هیجانی، لذت بردن از کودک و پذیرش او
- شکستن چرخه‌های بین‌نسلی: دادن فرصت‌های کودکی به فرزندان، چیزی که والدین خود نداشته‌اند
جمع‌بندی
پرنتیفیکیشن فقط «کمک کردن» نیست؛ بلکه نوعی غفلت هیجانی پنهان است که می‌تواند آینده کودک را شکل دهد. با آگاهی و ترمیم، می‌توان چرخه‌های ناسالم را متوقف کرد و خانواده‌ای امن‌تر و سالم‌تر ساخت.
