مقدمه
لجبازی یکی از رفتارهایی است که بیشتر والدین در دوره‌های مختلف رشد کودک با آن مواجه می‌شوند. بسیاری از والدین این رفتار را به‌عنوان «مشکل» یا «نافرمانی» می‌بینند، در حالی که از نگاه روان‌شناسی رشد و نظریه دلبستگی، لجبازی اغلب پیام یا نشانه‌ای از نیازهای عمیق‌تر کودک است. فهمیدن ریشه‌های لجبازی می‌تواند به والدین کمک کند به جای برخورد تنبیهی، واکنشی آگاهانه و سازنده نشان دهند.
چرا لجبازی شکل می‌گیرد؟
- مرحله طبیعی رشد: در حدود دو تا چهار سالگی، کودک وارد مرحله‌ای می‌شود که می‌خواهد استقلالش را تجربه کند. «نه گفتن» در این سن به معنای تمرین اراده فردی است.
- نیاز به کنترل: کودکان زمانی که احساس می‌کنند هیچ اختیاری ندارند، با لجبازی تلاش می‌کنند بخشی از کنترل زندگی‌شان را پس بگیرند.
- نیازهای هیجانی برآورده‌نشده: کودکانی که احساس شنیده نشدن یا نادیده‌گرفته شدن دارند، از طریق مخالفت و مقاومت تلاش می‌کنند دیده شوند.
- الگوی والدین: اگر والدین در خانه زیاد از دستور و اجبار استفاده کنند، کودک برای حفظ خودمختاری‌اش وارد چرخه لجبازی می‌شود.
نگاه نظریه دلبستگی به لجبازی
از منظر نظریه دلبستگی، لجبازی همیشه یک «رفتار مشکل‌ساز» نیست، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از تلاش کودک برای حفظ ارتباط یا استقلال باشد.
- در دلبستگی ایمن، کودک وقتی مخالفت می‌کند، هنوز هم به والد اعتماد دارد و پس از کمی زمان یا توضیح آرام می‌شود.
- در دلبستگی ناایمن اجتنابی، لجبازی ممکن است تبدیل به سکوت یا قهر طولانی شود.
- در دلبستگی ناایمن دوسوگرا، کودک با شدت بیشتری مخالفت می‌کند، چون میان نیاز به نزدیکی و ترس از طردشدن گیر کرده است.
چگونه با لجبازی برخورد کنیم؟
- گوش دادن فعال: به جای مقابله مستقیم، اول به کودک نشان دهید که حرفش شنیده می‌شود.
- انتخاب محدود بدهید: به‌جای دستور «همین الان بخواب»، بپرسید «می‌خواهی اول دندان‌هایت را مسواک بزنی یا لباس خوابت را بپوشی؟»
- حفظ آرامش: والدینی که در لحظه آرام می‌مانند، به کودک یاد می‌دهند که احساساتش قابل مدیریت است.
- ثبات در قوانین: مرزهای روشن و قابل پیش‌بینی به کودک امنیت می‌دهد و از تشدید لجبازی جلوگیری می‌کند.
- تقویت مثبت: توجه به رفتارهای همکاری‌آمیز کودک، قدرت لجبازی را کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
لجبازی یک «مشکل رفتاری» نیست، بلکه زبان رشد و استقلال کودک است. والدینی که این رفتار را با دیدگاهی آگاهانه و متکی بر دلبستگی ایمن درک می‌کنند، می‌توانند به جای وارد شدن به جنگ قدرت، از فرصت لجبازی برای تقویت رابطه با کودک استفاده کنند.
