فرزندپروری پس از تروما: از بقا تا رابطه‌ای امن
این مقاله بررسی می‌کند که چگونه تجربه‌های تروما در گذشته والدین می‌تواند الگوهای فرزندپروری را شکل دهد و چگونه می‌توان از چرخه بقا عبور کرد و رابطه‌ای امن با فرزند ساخت.
مقدمه
بسیاری از والدین امروز، کودکانی هستند که با ناایمنی، بی‌توجهی یا خشونت بزرگ شده‌اند. آن‌ها گاه با نیت بهترین بودن، خود را در موقعیتی می‌بینند که همان الگوهای دردناک گذشته را ناخواسته تکرار می‌کنند. اگرچه تروما می‌تواند مسیر والدگری را پیچیده کند، اما با آگاهی و حمایت مناسب، می‌توان از «فرزندپروری بقا» به «فرزندپروری ایمن» گذر کرد.
فرزندپروری بقا چیست؟
والدینی که با تروما رشد کرده‌اند، معمولاً سبک فرزندپروری‌شان واکنشی، سخت‌گیرانه یا گسسته است. آن‌ها ممکن است:
- در برابر گریه یا نیاز کودک تحریک‌پذیر شوند
- احساس بی‌کفایتی یا خشم درونی مداوم تجربه کنند
- دچار فلج عاطفی یا اجتناب از درگیری شوند
این رفتارها به جای اینکه آگاهانه انتخاب شده باشند، اغلب پاسخ‌های دفاعی سیستم عصبی‌ای هستند که در کودکی آموخته به «زنده ماندن».
تروما چگونه انتقال می‌یابد؟
نظریه دلبستگی، به‌ویژه در آثار Bowlby و Fonagy، تأکید دارد که دلبستگی ناایمن یا مضطرب، می‌تواند نسلی منتقل شود. مطالعات نشان داده‌اند که:
- والدین با تروماهای حل‌نشده، بیشتر فرزندانی با سبک دلبستگی ناایمن دارند.
- این انتقال، اغلب از طریق رفتارهای ناهشیار، تن صدا، تماس چشمی و تنظیم‌نشدگی هیجانی رخ می‌دهد.
اما این چرخه ناگسستنی نیست؛ مغز قابلیت انعطاف دارد، و والدین می‌توانند در روند فرزندپروری، خود را بازسازی کنند.
گام‌هایی برای حرکت از بقا به امنیت
- خودآگاهی نسبت به الگوهای رفتاری:
اولین قدم، شناخت واکنش‌هایی است که از گذشته می‌آیند، نه از زمان حال کودک. - پذیرش و شفقت به خود:
والدینی که بتوانند به خود دلسوزانه نگاه کنند، احتمال بیشتری برای دلسوزی به فرزند دارند. - تنظیم سیستم عصبی:
یادگیری تکنیک‌هایی مثل تنفس عمیق، مکث پاسخ‌گرایانه، و زمین‌سازی (grounding) کمک می‌کند سیستم عصبی والد از حالت واکنشی خارج شود. - ساختن یک “پایگاه ایمن” جدید:
والد می‌تواند با حضور عاطفی، پاسخگری منسجم و پیش‌بینی‌پذیری، پایگاه ایمنی برای کودک باشد—حتی اگر خودش هرگز چنین پایگاهی نداشته.
نقش حمایت تخصصی
- شرکت در جلسات کوچینگ والدگری دلبسته‌محور می‌تواند به والدین کمک کند تا در فضایی امن، الگوهای خود را شناسایی و بازسازی کنند.
- استفاده از روش‌هایی مانند ISTDP، درمان مبتنی بر دلبستگی (ABFT) یا ذهن‌آگاهی تربیتی ابزارهایی مؤثر در فرایند بازیابی والدین‌اند.
جمع‌بندی
فرزندپروری پس از تروما، مسیری دشوار اما تحول‌آفرین است. این مسیر از شناخت، ترمیم، شفقت و ساختن دوباره آغاز می‌شود. والدینی که از بقا به امنیت حرکت می‌کنند، نه‌تنها فرزندی ایمن تربیت می‌کنند، بلکه زنجیره‌ی تروما را در نسل خود متوقف می‌سازند.
پیشنهاد مطالعه:
مقاله «چگونه سبک دلبستگی ما بر شیوه والدگری‌مان اثر می‌گذارد؟»
دیدگاهتان را بنویسید